Museum, Educatie
Zeven dagen per week, gedurende 2,5 jaar biedt Tropenmuseum Junior met ZieZo Marokko een interactieve kennismaking met de diversiteit van de Marokkaanse cultuur. Aan de hand van unieke (hands on) collectie, persoonlijke verhalen en multidisciplinaire activiteiten ontdekken bezoekers de verbindingen tussen Marokko en Nederland. De persoonlijke begeleiding door jonge Marokkaanse Nederlanders maakt van elk bezoek een belevenis.
ZieZo Marokko is een interactief tentoonstellings-project dat in co-creatie met diverse Marokkaanse Nederlanders is ontwikkeld.
PROJECT
ZieZo Marokko bestaat uit een theatrale doe-tentoonstelling (voor iedereen vanaf 6 jaar) en diverse activiteitenprogramma’s op maat (juniorreizen, familiereizen, schoolreizen, pabo-aanbod). Daarnaast is er een foto- en verhalenboek (Mijn opa de trekvogel) en zijn er uitgebreide lespakketten voor het onderwijs (online en offline). In 2016 start een landelijk bus-project en in 2017 een Amsterdams buurtproject. Gedurende 2,5 jaar is sprake van meerjarige randprogrammering en merchandise.
UNIEK
Uniek aan dit project is de co-creatie: meer dan 100 Marokkaanse Nederlanders hebben meegewerkt aan de totstandkoming van ZieZo Marokko. Deze co-creatie kreeg vorm tijdens de 2 jarige research (aanvang 2013) en wordt gecontinueerd tot de laatste dag (in 2018). Daarnaast zijn er vele mensen en organisaties die vanuit Marokko hebben meegewerkt. De co-creatie zie je goed terug in de tentoonstelling, de activiteitenprogramma’s en het boek. Voor een beter bereik van cultureel divers publiek werd Alia Azzouzi aangetrokken.
Vier bekende Marokkaanse Nederlanders spelen een cruciale rol:
de acteur Nasrdin Dchar, talentontwikkelaar/designer Fatima Essahsah, rapper Yousef Ganoui en presentator Esmaa Alariachi. Zij hebben bijgedragen aan het concept, de persoonlijke verhaallijnen, de keuze van collectie, de activiteiten en de vormgeving. Abdelkader Benali schreef en sprak verhalen in. Dankzij een Amsterdams buurtproject werden veel objecten en migratieverhalen verzameld van eerste generatie Marokkanen, deze kregen een plek in de tentoonstelling, de programma’s en het boek.
Fatima, Yousef, Esmaa en Nasrdin weten de wereld van hun afkomst en die van hun Nederlander-zijn te verbinden. Op geheel eigen wijze zijn ze op onderzoek uit gegaan, zowel in Nederland als in Marokko. Ze laten in ZieZo Marokko zien dat je hier en daar en vroeger en nu goed kunt verbinden. Alle vier zijn het rasvertellers en innemende persoonlijkheden. Hun verhalen, voorbeelden en voorwerpen vinden bezoekers terug in de medina van de tentoonstelling.
Door 4 hoofdpersonen centraal te stellen, wil TMJ vooral het menselijke aspect belichten. Het persoonlijke staat daarbij voorop: individuen hoeven geen groep te vertegenwoordigen. Elke hoofdpersoon heeft een eigen verhaallijn in het programma, gekoppeld aan het eigen persoonlijk verhaal, collectie/voorwerpen, activiteiten en een vraag. TMJ biedt dankzij deze 4 hoofdpersonen ook 4 verschillende reisprogramma’s. Dit draagt bij aan de meerstemmigheid in de tentoonstelling, en maakt tevens herhaalbezoek aantrekkelijker.
Persoonlijke begeleiding
Bezoekers worden persoonlijk en op theatrale wijze begeleid door (13) Marokkaans Nederlandse tentoonstellingsmedewerkers, die speciaal hiervoor werden getraind door Tropenmuseum Junior.
Tentoonstelling en programma
ZieZo Marokko is een tentoonstelling voor kinderen van 6 t/m 13 jaar, ouders en leerkrachten. Door de reis die je in de tentoonstelling maakt, ontdek je de rijkdom en diversiteit van de Marokkaanse cultuur.
Bezoekers aan de tentoonstelling maken kennis met de vier hoofdrolspelers wanneer ze hun reis in een vliegtuig beginnen – aan het begin van de tentoonstelling. Op vliegtuigschermen leren bezoekers de hoofdpersonen kennen en wordt hun missie om kinderen op reis te sturen duidelijk.
Freelance medewerkers van Tropenmuseum Junior – eveneens van Marokkaans Nederlandse afkomst – zijn de stewards en stewardessen in het vliegtuig. Na aankomst worden zij gidsen in een medina, een Marokkaans stadscentrum met een doolhof aan straatjes. De medina in deze tentoonstelling is een wit doolhof met onverwachte uitzichten, nissen met voorwerpen en desoriënterende doorgangen en trappen. De witte gangen zijn niet realistisch gedecoreerd, maar strak in de verf om de collectie in de nissen en de Marokkaanse deuren en ramen goed te laten uitkomen.
De reizigers bezoeken eerst een van de vier gastenkamers die persoonlijk zijn ingericht door Nasrdin, Fatima, Yousef en Esmaa. Uiteraard krijgen de bezoekers een gastvrij onthaal. De gidsen vertellen het persoonlijke verhaal van de hoofdpersoon aan de hand van zijn/haar inrichting van de kamer met eigen foto’s en voorwerpen. Dat gaat over de migratiegeschiedenis van hun ouders, hoe het is om ‘Marokkaan’ te zijn en wat Marokko voor hem of haar betekent. Dit persoonlijke verhaal geeft aanleiding om met de ‘reizigers’ in gesprek te gaan over het thema ‘thuis voelen’.
De reizigers gaan vervolgens op pad, met tips, vragen en opdrachten naar verschillende locaties in de medina. Achter elke deur en om elke hoek openbaart zich een andere ruimte, zoals ‘de keuken van geuren en smaken’, de mode-souk, een kalligraffiti-muur (kalligrafie + graffiti) en een riad (binnenplaats) met patronen.
In elk van deze ruimtes vinden zowel begeleide als onbegeleide activiteiten plaats. In de begeleide Juniorreizen stappen de tentoonstellingsmedewerkers in rollen waarin ze familieleden van de hoofdpersonen spelen. Ze creëren een hier en nu en betrekken de bezoekers actief bij het verhaal.
Elke groep reizigers onderneemt één hoofdactiviteit in een eigen ruimte.
Er zijn activiteiten gekoppeld aan mode, taal en schrift, de Marokkaanse keuken en beeldende patronen. Alle bezoekers maken een beeldverslag van hun reis. De begeleide Junior-reizigers maken met elkaar een lipdub.
Reizigers die onbegeleid door de tentoonstelling gaan, vinden onderweg vertelkistjes die ingesproken zijn door de hoofdpersonen met vragen en opdrachten. Met behulp van een paspoort ontdekken ze collectie, verhalen en een persoonlijke vraag die Nasrdin, Fatima, Yousef en Esmaa aan de bezoeker stelt. Antwoorden worden gepost met ansichtkaarten in de tentoonstelling.
PROGRAMMA’S
We onthouden 10 procent van wat we lezen, 20 procent van wat we horen,
30 procent van wat we zien, 70 procent van waarover we gediscussieerd hebben met anderen, 80 procent van wat we persoonlijk ervaren hebben (of gedaan hebben) en 95 procent van wat we uitleggen aan anderen. (uit: Dr. David. A. Souza, Learning manual for how the brain learns, 1998.) Kenmerkend voor Tropenmuseum Junior is daarom een groot accent op de persoonlijke ervaring (het doen in plaats van alleen passief kijken en luisteren) en aansluitend de dialoog. Voor een bezoek aan de tentoonstelling heeft TMJ reisprogramma’s op maat ontwikkeld. Deze programma’s vallen uiteen in drie hoofdtypen:
• Juniorreis voor scholen van maandag t/m vrijdag: middenbouw en bovenbouw uit het primair onderwijs, brugklassen uit voortgezet onderwijs, programma’s op maat voor speciaal onderwijs en voor nieuwkomers. Deze Juniorreis is ook de basis voor het lesprogramma voor Pabo’s;
• Juniorreis op alle vakantie- en weekenddagen voor 6 t/m 13 jarigen;
• Familiereis op alle vakantie – en weekenddagen (vanaf 6 jaar). De Familiereis is een (grotendeels onbegeleid) programma met een vaste aanvangstijd maar open einde.
FOTO- EN VERHALENBOEK ‘MIJN OPA DE TREKVOGEL’
Leerlingen uit het primair onderwijs bereiden zich voor met een (voor)leesboek vol verhalen en veel foto’s. Na het project gaat dit boek als tastbare herinnering mee naar huis. Zo komt het ook bij families die anders misschien niet gauw zo’n boek (over Marokko) zouden kopen. Voor Marokkaans-Nederlandse families biedt het aanleiding om met elkaar over de eigen geschiedenis en cultuur te praten. De laatste bladzijden nodigen uit om eigen reiservaringen vast te leggen. Het boek is te koop voor iedereen, via boekhandels en Bol.com. Oplage: circa 30.000 exemplaren. Drie eerdere boeken van TMJ kregen een Zilveren Griffe.
EDUCATIEF AANBOD (BUITEN DE MUSEUMMUREN)
Naast de educatieve programma’s in het museum, het boek en een TMJ-site is ook uitgebreid educatief aanbod voor het onderwijs ontwikkeld. Groepen uit het basisonderwijs bereiden het museumbezoek voor in de klas met het boek en een spel, getiteld: ‘Wat is Thuis?’ Boek en spel zijn verplichte kost voor de voorbereiding, waarmee het museumbezoek in feite wordt uitgebreid met zo’n 10 uur.
Facultatief zijn er nog extra online aangeboden lessen. Het online menu voor het basisonderwijs bestaat uit drie categorieën: Leerlijnlessen, Sociale lessen, Creatieve lessen.
Klassen uit het voorgezet onderwijs bereiden zich niet voor aan de hand van het boek, maar door middel van opdrachten op de site. Facultatief biedt TMJ een spel en een individuele opdracht rondom identiteit. Dit spel wordt op school ingeleid door een van de Marokkaans Nederlandse medewerkers. Na afloop van het museumbezoek doen de leerlingen in tweetallen een verwerkingsopdracht. Online brengen ze zelf op een digitale map van Amsterdam / Nederland de Marokkaanse cultuur in beeld, met eigen foto’s, verhalen etc. Zo wordt door leerlingen zelf het erfgoed opgezocht buiten de muren van het museum en de school en in hun eigen omgeving.
BUSPROJECT
Vanaf maart 2016 reist op elke dinsdag een bus een schoolplein op voor een ZieZo Marokko -programma op locatie. Drie (Marokkaans) Nederlandse medewerkers verzorgen een programma op de school zelf. Altijd met soep, een theatrale vertelling, muziek, een spel en activiteiten. De bus reist ook langs festivals en op streetfood-markten: altijd met Marokkaanse soep, soms met muziek, een vertelling en/of activiteit, afhankelijk van de locatie en de aard van het festival of de markt.